تلگرام؛ از فیلتر در ایران تا سود میلیاردی جهانی
اخیراً برخی رسانههای داخلی از پذیرش پیشنهادهای ایران توسط مدیران تلگرام و احتمال رفع فیلتر این پیامرسان خبر دادهاند.
به گزارش آتیهآنلاین، به گفته یکی از نمایندگان مجلس، مذاکرات میان دو طرف به نتایج مثبتی رسیده و مدیران تلگرام تعهدات ایران را پذیرفتهاند. او همچنین مدعی است بخشی از مخالفتها با رفع فیلتر به منافع مالی ناشی از فروش فیلترشکنها بازمیگردد؛ بازاری که ارزشی حدود ۵۰ هزار میلیارد تومان دارد. با این حال، تحلیلها نشان میدهد مسئله تلگرام فقط منافع اقتصادی نیست و ملاحظات امنیتی نیز در تصمیمگیریها نقش دارند؛ همانگونه که در کشورهای دیگری همچون فرانسه نیز با محدودیتهایی برای تلگرام روبهرو بودهاند.
از منظر آماری، تلگرام اکنون یکی از پرکاربردترین پیامرسانهای جهان است. تعداد کاربران آن از ۳۵ میلیون نفر در سال ۲۰۱۴ به یک میلیارد نفر در سپتامبر ۲۰۲۵ رسیده است و در رتبه هفتم شبکههای اجتماعی جهان پس از فیسبوک، یوتیوب، اینستاگرام، واتساپ، تیکتاک و ویچت قرار دارد. هند با ۱۰۰ میلیون کاربر فعال در صدر فهرست کشورها قرار گرفته است. اگرچه در آمار رسمی نامی از ایران برده نشده، اما بر اساس برآوردهای غیررسمی، حدود ۴۰ میلیون کاربر ایرانی از تلگرام استفاده میکنند که ایران را پس از هند در رتبه دوم جهانی قرار میدهد. پس از ایران، روسیه، آمریکا، اندونزی، پاکستان، برزیل و مصر به ترتیب در جایگاههای بعدی هستند.
از استارتآپ کوچک تا شرکت ۳۰ میلیارد دلاری
تلگرام از زمان راهاندازی خود در سال ۲۰۱۳، با جذب بیش از ۴ میلیارد دلار سرمایه توانسته به یکی از بزرگترین پلتفرمهای ارتباطی دنیا تبدیل شود. اولین دور تأمین مالی آن از طریق عرضه اولیه سکه (ICO) در سال ۲۰۱۸ انجام شد و ۱.۷ میلیارد دلار سرمایه جذب کرد. پس از آن، در سالهای ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۴ چندین مرحله انتشار اوراق قرضه مجموعاً بیش از ۱.۵ میلیارد دلار سرمایه دیگر به همراه داشت. ارزش کنونی تلگرام بیش از ۳۰ میلیارد دلار برآورد میشود و احتمال عرضه عمومی سهام آن در آینده وجود دارد.
به گزارش فرهیختگان، پاول دورف، بنیانگذار تلگرام، اکنون با ثروتی معادل ۱۷.۱ میلیارد دلار در رتبه ۱۱۸ ثروتمندان جهان قرار دارد. دارایی او از سال ۲۰۱۸ تاکنون بیش از ده برابر افزایش یافته است.
از نظر مالی، تلگرام در سال ۲۰۲۴ حدود ۵۴۰ میلیون دلار سود و ۱.۴ میلیارد دلار درآمد داشته است؛ رقمی که انتظار میرود در سال ۲۰۲۵ به دو میلیارد دلار برسد. رشد درآمد تلگرام طی سه سال اخیر حدود شش برابر بوده است. جالب آنکه این شرکت تا سال ۲۰۱۷ تقریباً هیچ درآمدی نداشت و بخش عمده هزینههای آن از سرمایه شخصی دورف تأمین میشد. از سال ۲۰۱۸ به بعد، تلگرام مسیر درآمدزایی خود را آغاز کرد و چند مدل مختلف را آزمود؛ از جمله پروژه رمزارز «گرام» که توسط کمیسیون بورس آمریکا متوقف شد، تا راهاندازی اشتراک پولی «تلگرام پریمیوم» در سال ۲۰۲۲.
در حال حاضر، منابع درآمد تلگرام متنوع شده است. حدود نیمی از درآمد آن از «اکوسیستم همکاری» شامل مینیاپلیکیشنها و تراکنشهای مبتنی بر بلاکچین TON بهدست میآید. درآمد حاصل از تبلیغات و اشتراکهای ویژه در سال ۲۰۲۴ بهترتیب ۲۵۰ و ۲۹۲ میلیون دلار بوده است. پیشبینی میشود با جهانیشدن تبلیغات و اشتراکگذاری درآمد با تولیدکنندگان محتوا، میزان درآمد تلگرام در سالهای آینده رشد چشمگیری داشته باشد. همچنین تلگرام با ایجاد بستر تجارت الکترونیک، امکان فروش مستقیم کالاها را برای کاربران فراهم کرده است. در سال گذشته، محصولات چینی، تجهیزات دیجیتال، پوشاک، اقلام ورزشی و خدمات آموزشی از پرفروشترین دستهها بودهاند.
درآمدهای ناشی از پرداختهای درونبرنامهای (IAP) نیز نقش قابل توجهی در رشد مالی تلگرام دارد. تاکنون این بخش بیش از ۱۱۶ میلیون دلار برای شرکت درآمد داشته است؛ سهم اپاستور اپل از این رقم حدود ۸۰ میلیون دلار و سهم گوگلپلی حدود ۳۵ میلیون دلار بوده است.
از منظر ساختار سازمانی، تلگرام نمونهای منحصربهفرد در دنیای فناوری است. این شرکت با تنها ۴۰ کارمند، اپلیکیشنی با یک میلیارد کاربر را مدیریت میکند. به گفته نشریه نئوپولیتیکو، مدل مدیریتی تلگرام بر سه اصل استوار است: اتوماسیون گسترده، کار کاملاً از راه دور و ساختار مدیریتی خاص. بیشتر فعالیتهای پشتیبانی، نظارت و توسعه در تلگرام از طریق رباتهای هوشمند و سیستمهای خودکار انجام میشود. کارکنان در کشورهای مختلف فعالیت دارند و فاقد دفتر مرکزی ثابتاند، امری که هزینهها را بهشدت کاهش داده و بهرهوری را افزایش داده است.
از نظر فنی نیز تلگرام از فناوریهای اختصاصی بهره میبرد که پایداری و مقیاسپذیری آن را تضمین کردهاند. پروتکل اختصاصی MTProto ام کان ارتباط ایمن و سریع حتی در مناطق با اینترنت ضعیف را فراهم میکند. استفاده از زیرساخت ابری، سرورهای توزیعشده در چند قاره و API باز برای توسعهدهندگان، باعث شده این پلتفرم بدون نیاز به نیروی انسانی زیاد، عملکردی پایدار و کارآمد داشته باشد.
در مجموع، تلگرام امروز نهتنها یکی از پرکاربرترین پیامرسانهای جهان است، بلکه به الگویی از بهرهوری، استقلال مالی و تمرکززدایی مدیریتی در صنعت فناوری تبدیل شده است. این در حالی است که در ایران نیز بحث درباره رفع فیلتر آن میتواند پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی مهمی بهدنبال داشته باشد.