شهریور مرگبار؛ رکوردشکنی تلفات جادهای پس از چند سال آرامش نسبی
در جادهها و خیابانهای ایران، سایه مرگ هر روز گستردهتر میشود. آمار نیمه نخست سال ۱۴۰۴ تصویری نگرانکننده از وضعیت ایمنی جادهها نشان میدهد: بیش از ۱۰ هزار و ۴۱۴ نفر در تصادفات جان باختهاند و ۲۰۲ هزار و ۱۴۵ نفر مصدوم شدهاند؛ افزایشی معنادار نسبت به سال قبل که به ترتیب ۳.۳ درصد و ۱.۲ درصد رشد را نشان میدهد. اوج این بحران در شهریورماه ثبت شده؛ ماهی که با ۲ هزار و ۶۴ مرگ رکورد چند سال اخیر را شکست و نشانهای از تشدید روند خطرناک مرگومیر جادهای بود.
به گزارش آتیهآنلاین، بررسیها نشان میدهد برخی استانها بار اصلی مرگومیر را به دوش میکشند. تهران، فارس، کرمان و خراسان رضوی در صدر تلفات هستند، در حالی که استانهایی مانند قم، کهگیلویه و ایلام پایینترین آمار را دارند. در بخش مصدومان نیز تهران، خراسان رضوی و اصفهان بیشترین ارقام را ثبت کردهاند. از نظر زمانی، ساعات عصر و شب ــ میان ۱۶ تا ۲۰ و ۲۰ تا ۲۴ ــ بیشترین احتمال وقوع حوادث را دارند.
در پایتخت، وضعیت حتی بحرانیتر است. جعفر تشکری هاشمی، رئیس کمیسیون عمران و حملونقل شورای شهر تهران اعلام کرده که در هفتماهه ابتدایی سال، آمار مرگومیر رانندگی در تهران ۴۷ درصد افزایش داشته و از ۳۵۳ نفر به ۵۱۷ نفر رسیده است؛ یعنی ماهانه حدود ۹۰ نفر و روزانه سه نفر جان میبازند. سهم عابران پیاده و موتورسواران از این تلفات بالاست؛ ۱۶۲ عابر و ۲۰۵ موتورسوار در این دوره جان خود را از دست دادهاند.
نگاهی به سال ۱۴۰۳ نشان میدهد که با وجود کاهش جزئی تلفات نسبت به ۱۴۰۲، همچنان ۱۹ هزار و ۴۳۵ نفر در تصادفات جان باختند. از این میان، ۴ هزار و ۷۵۹ مرگ در تصادفات درونشهری، ۱۳ هزار و ۳۷۲ در برونشهری و هزار و ۸۹ در جادههای روستایی ثبت شده است. در این سال نیز فارس، تهران، خراسان رضوی و کرمان بیشترین تلفات را داشتهاند.
بررسی روندهای فصلی نیز حقایق مهمی را آشکار میکند. تابستان ۱۴۰۳ با وجود کاهش ۱۹ درصدی تصادفات فوتی، با افزایش ۵۶ درصدی تصادفات جرحی و ۴۵ درصدی مصدومان همراه بوده است. استانهای البرز و ایلام بیشترین کاهش تلفات و تهران و فارس بیشترین افزایش را تجربه کردهاند. همچنین در سه ماهه اول ۱۴۰۳، حدود ۳۹ درصد مرگومیر ناشی از حوادث غیرطبیعی به تصادفات اختصاص داشته است.
رفتارهای پرخطر، ضعف زیرساخت و تأثیر نصفهونیمه قوانین
عوامل انسانی همچنان ستون اصلی چرخه مرگبار تصادفات در ایران هستند. سرعت و سبقت غیرمجاز، دو رفتار تکراری و خطرناک، نقش تعیینکنندهای در بسیاری از تصادفات مرگبار دارند. پلیس راهور از ثبت دهها هزار تخلف سرعت در بازههای کوتاه خبر میدهد؛ به عنوان مثال، در فقط ۲۰ روز در برخی محورهای کرمانشاه بیش از ۲۶ هزار تخلف سرعت ثبت شده است.
به گزارش شرق، عدم استفاده از کمربند ایمنی نیز از عوامل اصلی مرگومیر است. سردار هادیانفر میگوید بستن کمربند میتواند جان ۶۰ درصد از قربانیان را نجات دهد. خستگی و کاهش تمرکز رانندگان، بویژه در سفرهای طولانی و ساعات پایانی روز، یکی دیگر از علل پرتکرار تصادفات است.
در کنار رفتارهای انسانی، مشکلات ساختاری نیز نقش دارند: فرسودگی جادهها، عدم تناسب ظرفیت مسیرها با حجم ترافیک، کمبود روشنایی، گاردریلهای ناکافی و نقاط حادثهخیز فراوان از جمله مواردی هستند که سالهاست کارشناسان دربارهشان هشدار دادهاند.
اقدامات نظارتی همچون نصب دوربینهای کنترل سرعت در برخی استانها نتایج مثبتی داشتهاند. در محورهایی که تعداد دوربینها افزایش یافته، کاهش ۳۰ درصدی تخلفات و کاهش ملموس تصادفات مرگبار گزارش شده است. نمونه بارز این موفقیت، استان البرز است که با توسعه سیستمهای نظارتی و اصلاح نقاط حادثهخیز، یکی از بیشترین کاهشهای تلفات را در نیمه نخست ۱۴۰۳ ثبت کرد.
در نقطه مقابل، استانهایی با حجم بالای تردد مانند تهران و فارس، بهدلیل ترافیک سنگین، زیرساخت ناکافی و اثربخشی پایین اقدامات فرهنگی، همچنان با رشد تلفات روبهرو هستند. کارشناسان تاکید میکنند که تنها اتکا به ابزارهای کنترلی، بدون فرهنگسازی و اصلاح زیرساختها، قادر به مهار روند افزایشی مرگومیر نخواهد بود.
فرهنگسازی از ابزارهای کلیدی پلیس بوده، اما اثرگذاری آن در کلانشهرها محدودتر است. استانهایی که کمپینهای آموزشی مشارکتی اجرا کردهاند، بویژه شهرهای کوچک، عملکرد بهتری در کاهش حوادث داشتهاند. نتیجه آنکه راهحل پایدار برای کنترل بحران تصادفات، ترکیبی از قانونگذاری قوی، زیرساخت ایمن، آموزش گسترده و مشارکت مستقیم مردم است. تنها در این صورت میتوان به کاهش معنادار و پایدار تلفات رانندگی امید داشت.