فرونشست جنوب تهران؛ بحرانی پنهان که هر روز گستردهتر میشود
فرونشست زمین در جنوب تهران وارد مرحله تازهای از بحران شده ؛ دادههای ۱۰ ساله نشان میدهد نرخ فرونشست در محدوده احمدآباد در دو سال اخیر به ۴۰ درصد افزایش یافته، در حالی که وسعت پهنه فرونشسته نیز بیش از ۶۰ درصد رشد کرده است.
در حالی که تهران با چالشهای متعددی از آلودگی هوا تا ترافیک دستوپنجه نرم میکند، پژوهشهای تازه نشان میدهد بحران فرونشست زمین در جنوب شهر، به ویژه محدوده احمدآباد مستوفی، با سرعتی نگرانکننده در حال گسترش است.
علی بیتاللهی،رئیس بخش زلزلهشناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در تازهترین تحلیل خود از دادههای ۱۰ ساله (۲۰۱۵ تا ۲۰۲۵) نشان داده است که فرونشست زمین در جنوب تهران ماهیتی «دینامیک» دارد؛ به این معنا که سرعت و دامنه آن در گذر زمان تغییر میکند و روندی یکنواخت ندارد.
افزایش ۴۰ درصدی نرخ فرونشست در دو سال اخیر
بر پایه دادههای ارائهشده، در محدوده احمدآباد مستوفی که بهعنوان «نمونه شاخص» بررسی شده، نرخ فرونشست در دو سال اخیر نسبت به دورههای قبلی حدود ۴۰ درصد افزایش داشته است. نمودارهای ترسیمشده از تغییرات شیب خط سریهای زمانی نشان میدهد این منطقه به کانون اصلی فرونشست جنوبغرب تهران بدل شده است.
بر اساس تحلیلهای فضایی، ابعاد بیضوی منطقه فرونشست در جنوبغرب تهران طی ده سال گذشته رشد چشمگیری داشته و مساحت پهنه فرونشسته بیش از ۶۰ درصد افزایش یافته است. در سالهای اخیر، هر دو سال یکبار ابعاد این پهنه بزرگتر شده و نقشههای همنرخ نشان میدهد که فرونشست با نرخ بیش از ۲/۵ سانتیمتر در سال در حال پیشروی به سمت بخشهایی از مناطق شهری تهران است.
ناهمسانگردی فرونشست؛ پدیدهای پیچیدهتر از یک فرورفتگی ساده
بیتاللهی در گزارش خود توضیح میدهد که پدیده فرونشست تنها به یک «فرو رفتگی سطح زمین» محدود نمیشود، بلکه تغییرات آن در راستاهای مختلف شمال-جنوب و شرق-غرب، ناهمسان است. دادههای استخراجشده از بازههای دو ساله نشان میدهد که فرونشست در بعضی راستاها شدت بیشتری دارد و همین ناهمسانگردی، تهدیدهای مضاعفی برای زیرساختها، ساختمانها و شبکههای حملونقل ایجاد میکند.
گزارش نشان میدهد که در محدوده احمدآباد مستوفی و مناطق پیرامون آن، جابهجاییهای عمودی زمین به سطحی رسیده که باید آن را «تهدید مستقیم برای امنیت شهری» دانست. بزرگراهها، خطوط مترو و حتی محلههای مسکونی جنوبغرب تهران در معرض آسیبهای جدی ناشی از این پدیدهاند.
این گزارش نشان می دهدبحران فرونشست جنوب تهران نهتنها کاهش نیافته بلکه با شتابی تازه در حال گسترش است. اگر روند کنونی ادامه یابد، بخشهایی از مناطق شهری پایتخت طی سالهای آینده با مشکلات ساختاری جبرانناپذیر مواجه خواهند شد.
این گزارش هشداری دوباره است برای مسئولان مدیریت شهری، وزارت نیرو و نهادهای برنامهریز: «پایتخت بر زمینی ایستاده که هر روز اندکی بیشتر فرو میرود.»